Το νέο ακαδημαϊκό έτος ξεκίνησε και βρίσκουμε σε πλήρη εξέλιξη τις προσπάθειες για αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που πρόκειται να φέρουν την «εξυγίανση και αναβάθμιση» του πανεπιστημίου.

Έτσι τουλάχιστον περιγράφεται από τους κρατούντες η εξάπλωση στο πανεπιστήμιο της ανέχειας, των ταξικών φραγμών και της κοινωνικής καταστολής που επιφυλάσσεται για όλη την κοινωνία. Στην τριτοβάθμια, αυτά έρχονται με τη μορφή των «νέων οργανισμών», των διαγραφών, των απολύσεων προσωπικού και της αστυνόμευσης δημόσιων χώρων.

• Σχέδιο Νέου οργανισμού και διαγραφές

Αυτήν την περίοδο έρχεται στο προσκήνιο η εφαρμογή των νέων οργανισμών, που θα είναι το καταστατικό λειτουργίας του κάθε πανεπιστημίου και θα βρίσκονται σε συμφωνία με το νόμο Διαμαντοπούλου. Οι οργανισμοί αυτοί θα αποτελέσουν ουσιαστικά το όχημα για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των αλλαγών που προωθούνται επιτακτικά την τελευταία τριετία (διευκρινιστικά: «οργανισμός» καλείται το καταστατικό λειτουργίας ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος, π.χ. του ΕΚΠΑ, ενώ «εσωτερικός κανονισμός» είναι το καταστατικό λειτουργίας κάποιου επιμέρους τμήματος/σχολής, π.χ. της Ιατρικής).

Αφορμή για την εσπευσμένη σύνταξη νέων οργανισμών ήταν η υποτιθέμενη «αναγκαιότητα» για άμεση διαγραφή χιλιάδων «αιώνιων» φοιτητών.Έτσι, οι φοιτητές που είχαν υπερβεί το όριο σπουδών τους μονοπώλησαν το ενδιαφέρον των ΜΜΕ για πολλούς μήνες ενσαρκώνοντας τον αποδιοπομπαίο τράγο που ευθυνόταν για την κατάσταση του ελληνικού πανεπιστημίου, και χρησίμευσαν στην ενίσχυση του απαραίτητου κοινωνικού αυτοματισμού της περιόδου. Όλα αυτά, με το πρόσχημα του δημοσιονομικού εξορθολογισμού, χωρίς όμως να βρεθεί κάποιος να μας εξηγήσει πως οι «αιώνιοι» επιβαρύνουν οικονομικά το κράτος, δεδομένου ότι δεν δικαιούνται καμία φοιτητική παροχή βάση της ισχύουσας νομοθεσίας (πάσο, σίτιση-στέγαση, συγγράμματα κλπ).Ταυτόχρονα, ο περιορισμός του ν+2 ως χρονικό όριο απόκτησης πτυχίου τίθεται πλέον κανονικά σε ισχύ. Με αυτόν τον τρόπο χιλιάδες φοιτητές που θέλουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους χάνουν αυτό το δικαίωμα, ενώ όλοι οι υπόλοιποι πρέπει να σπουδάζουν με το άγχος πιθανής διαγραφής.

Στο ΕΚΠΑ, το προσχέδιο οργανισμού ψηφίστηκε κεκλεισμένων των θυρών πέρυσι τον Μάιο. Με μια ανάγνωση του προσχεδίου σταχυολογούμε αρχικά τα εξής:πειθαρχικές ποινές για τους φοιτητές με αόριστη περιγραφή των «παραπτωμάτων» που τις επισύρουν (μέρος έβδομο, κεφάλαιο ΙΔ, άρθρο 65 παρ. 1, 2-άρθρο 66, παρ. 2), θέσπιση προγραμμάτων σπουδών με αλυσίδες μαθημάτων και πιστωτικές μονάδες (μέρος τέταρτο, κεφάλαιο ΣΤ, άρθρο 21, παρ. 1) μαζί με αξιολόγηση καθ’όλη τη διάρκεια του εξαμήνου (μέρος τέταρτο, κεφάλαιο ΣΤ, άρθρο 25, παρ. 2), και αντικατάσταση των έντυπων συγγραμμάτων με ηλεκτρονικά τα οποία θα καλύπτουν «όλη ή μέρος» της ύλης.

Επιπλέον, προβλέπονται διατάξεις που θα επιτείνουν τη μετακύλιση του κόστους φοίτησης στους φοιτητές και την παρουσία της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας» βλ. επιχειρήσεων στις σχολές (μέρος τρίτο, κεφάλαιο Δ, άρθρο 10, παρ. 1). Συγκεκριμένα, προβλέπεται όχι μόνο επιβολή διδάκτρων στους μεταπτυχιακούς (μέρος πέμπτο, κεφάλαιο Ζ, άρθρο 38, παρ. 1ιθ) όπως γινόταν εδώ και χρόνια στο ΕΚΠΑ, αλλά και αμισθί εργασία φοιτητών με αντάλλαγμα τη δυνατότητα σπουδών (εξωραϊσμένη με την ονομασία «ανταποδοτική φοιτητική υποτροφία») (μέρος ένατο, κεφάλαιο ΙΖ, άρθρο 96, παρ. 1). Ακόμη υπάρχει διάταξη για συμμετοχή σε «τεχνοβλαστούς» ή spin-offs, δηλαδή εταιρίες που αξιοποιούν οικονομικά τις καινοτομίες που παράγονται από την έρευνα του πανεπιστημίου (μέρος τρίτο, κεφάλαιο Δ, άρθρο 15).*

• Απολύσεις, ενοικιάσεις (…και κάποιες προσλήψεις) προσωπικού

Η αναδιάρθρωση του πανεπιστημίου πατάει φυσικά και πάνω στους εργαζόμενους. Έχουμε καταλάβει καλά πλέον πως «εξυγίανση» για το κράτος και την αγορά, ειδικά σε καιρό καπιταλιστικής κρίσης, σημαίνει απολύσεις και υποτίμηση της εργασίας με συρρίκνωση μισθών και διεύρυνση των ελαστικών σχέσεων εργασίας.

Η προηγούμενη χρονιά σημαδεύτηκε από τη διαθεσιμότητα/απόλυση μεγάλου μέρους των διοικητικών υπαλλήλων, με τους εργαζόμενους να απαντάνε με πολύμηνη απεργία. Πλέον, με περίπου 400 άτομα από το διοικητικό προσωπικό του ΕΚΠΑ σε διαθεσιμότητα, η γραμματειακή υποστήριξη υπολειτουργεί και, κατά περίπτωση, λειτουργεί εξαιτίας της «εθελοντικής» εργασίας διαθέσιμων διοικητικών υπαλλήλων.

Παράλληλα, αυτή τη στιγμή στο ΕΚΠΑ δε λειτουργούν συνεργεία καθαρισμού καθώς έχει απολυθεί το προσωπικό που δούλευε με το αισχρό καθεστώς της υπενοικίασης από εργολάβο (ίδιο καθεστώς που δούλευε και η Κ. Κούνεβα). Στο προσχέδιο οργανισμού, το αίσχος των εργολαβιών παγιώνεται καθώς υπάρχει ξεχωριστή αναφορά για τη δυνατότητα ανάθεσης υπηρεσιών σε τρίτους υπό το πρίσμα της ελαχιστοποίησης του κόστους εργασίας.

Όμως, μέσα στο γενικότερο κλίμα των περικοπών και απολύσεων, φαίνεται πως υπάρχει ένας κλάδος που θεωρείται τόσο απαραίτητος για την λειτουργία του πανεπιστημίου, ώστε προσελήφθη προσωπικό, το οποίο και βρήκαμε ήδη από την πρώτη μέρα στα πόστα τους. Μιλάμε φυσικά για την παρουσία Security στο ΕΚΠΑ, που αντικατέστησε τους απολυμένους φύλακες και θυρωρούς. Η πάταξη της «ανομίας» εντός των πανεπιστημίων ήταν, εξάλλου, και μέσα στις προεκλογικές δεσμεύσεις του νεοεκλεγέντα πρύτανη, Θ. Φορτσάκη. Ο ίδιος, μάλιστα, στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε στο Συμβούλιο Ιδρύματος του ΕΚΠΑ (θα τη βρείτε στο επίσημο site του Συμβουλίου Ιδρύματος, στα “πρακτικά 3ης/4ης Ιουλίου 2014”), δαβεβαίωσε ουσιαστικά την πλήρη σύμπλευση και υποταγή του στο Συμβούλιο και το ξερίζωμα απ’το ΕΚΠΑ κάθε παραφωνίας που σπιλώνει την εικόνα ενός σύγχρονου, πλήρως εντατικοποιημένου, μονοδιάστατου, «εξημερωμένου» πανεπιστημιακού χώρου.

• Μια κριτική ανάγνωση της επιχειρούμενης αναδιάρθρωσης έξω από αυταπάτες

Σε αντίθεση με μια δημοφιλή εξ’ αριστερών (αλλά και πρυτανικών αρχών) ρητορική περί πανεπιστημίου, που το παρουσιάζει σαν ένα ναό γνώσης και ελεύθερης διακίνησης ιδεών, εμείς βλέπουμε το πανεπιστήμιο δομικά σαν αυτό που είναι: εργοστάσιο παραγωγής νέουεξιδεικευμένου εργατικού δυναμικού και παράλληλα ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους. Υπό αυτό το πρίσμα, η αναδιάρθρωση που επιχειρείται δεν αλλοιώνει τον χαρακτήρα του πανεπιστημίου, αλλά αντίθετα εντείνει περαιτέρω αυτές του τις λειτουργίες.

Οι διαγραφές των αιωνίων και η εφαρμογή του ορίου ν+2 πλήττουν κατεξοχήν τους φτωχότερους φοιτητές που αναγκάζονται να δουλέψουν παράλληλα με τις σπουδές τους, και σε συνδυασμό με τις μειωμένες φοιτητικές παροχές στέγασης και σίτισης, οξύνουν τους ταξικούς φραγμούς στην τριτοβάθμια.

Ωστόσο, το γεγονός πως οι σφοδρότερα πληττόμενοι από την εντατικοποίηση είναι όσοι αναγκάζονται να συνεισφέρουν στα έσοδα της οικογένειας, δε σημαίνει πως θα χαρίσουμε σε κυβέρνηση και πρυτάνεις απολογίες εργατικότητας και έντιμου βίου που θα μας απαλλάξουν από το «θανάσιμο αμάρτημα» της τεμπελιάς. Είναι δικαίωμά μας να προσαρμόζουμε τις σπουδές μας σύμφωνα με τις επιθυμίες μας.

Εξάλλου, το όριο του ν+2, στοχεύει και στην πειθάρχηση των φοιτητών, υπό το άγχος ενδεχόμενης διαγραφής. Συμμετοχή σε διεκδικήσεις τρώει χρόνο από το διάβασμα αλλά και επισύρει πειθαρχικές ποινές. Σε αυτό το πλαίσιο, η αστυνόμευση των χώρων του πανεπιστημίου θέλει να σιγουρέψει πως ο φοιτητής, αφήνοντας το σχολείο, θα εισέρχεται σε ένα εξίσου επιβλεπόμενο στείρο περιβάλλον για να βγει μετέπειτα ο πειθαρχημένος εργαζόμενος που χρειάζεται το κεφάλαιο. Ταυτόχρονα, θέλει να εξασφαλίσει την διάλυση του κεκτημένου να αντιμετωπίζονται οι χώροι του πανεπιστημίου σαν κοινωνικοί χώροι, με στέγαση ως τώρα εκατοντάδων συνελεύσεων και κινηματικών εγχειρημάτων.

Η άλλη όψη της αναδιάρθρωσης της τριτοβάθμιας είναιη αυτοχρηματοδότηση του πανεπιστημίου που αναδύεται ως αναγκαία εξαιτίας της ελαχιστοποίησης της κρατικής συμμετοχής στον προϋπολογισμό των ιδρυμάτων. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα: Πρώτον, ότι πλέον η σύνδεση του πανεπιστημίου με το κεφάλαιο θα παρουσιάζεται περίπου σαν σανίδα σωτηρίας και αναγκαίο μέτρο και, δεύτερον, πως οι σχέσεις εργασίας μέσα στο πανεπιστήμιο θα ακολουθήσουν την εξευτελιστική τάση του υπόλοιπου δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Πράγματι, έχουμε κάθε λόγο να πιθανολογούμε πως η διαθεσιμότητα των διοικητικών υπαλλήλων δεν γίνεται λόγω περίσσειας προσωπικού, αλλά για να προωθηθεί και εντός του πανεπιστημίου η κινεζοποίηση των εργαζομένων. Αυτό είναι φανερό από το ότι η καρατόμηση τόσο μεγάλης μερίδας προσωπικού δεν μπορεί να γίνει ανεκτή από τα ιδρύματα καθώς επηρεάζει ουσιαστικά τη λειτουργία τους. Έτσι, σε δεύτερο χρόνο το πανεπιστήμιο θα «αναγκαστεί» να προσλάβει εκ νέου προσωπικό, με δυσμενέστερες συνθήκες αυτή τη φορά, ή ακόμη να στελεχώσει τα γραφεία του με άμισθους μεταπτυχιακούς φοιτητές. Παρόμοια παραδείγματα υπάρχουν άλλωστε από την δευτεροβάθμια αλλά και τα ιατρεία του πρώην ΙΚΑ/νυν ΠΕΔΥ.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές πως η αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας δεν οφείλεται σε κάποιο ιδιαίτερο μένος της κυβέρνησης εναντίον των πανεπιστήμιων, αλλά εντάσσεται στην όξυνση της επίθεσης που δεχόμαστε από το κεφάλαιο στην προσπάθεια διαχείρισης της καπιταλιστικής κρίσης της εποχής, και που αντανακλάται σε κάθε έκφανση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Το κράτος, σαν εργαλείο του κεφαλαίου, θα προσπαθήσει να εξυπηρετήσει αυτόν το σκοπό με κάθε νομοθέτημα που μπορεί να περάσει, και θα το εφαρμόσει με τρομοκρατία, όπως έχει κάνει τόσο καιρό που μετράμε ξύλο, συλληψεις και διώξεις.

*Όλες οι παραπομπές σε αποσπάσματα του Οργανισμού είναι απ’το «Τελικό Προσχέδιο Εσωτερικού Κανονισμού» που ψήφισε η Σύγκλητος και βρίσκεται αναρτημένο στο site του ΕΚΠΑ.

Υπό αυτή την έννοια, είναι ταξικό μας καθήκον να εμποδίσουμε τα σχέδια του κεφαλαίου στην αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας, όχι σαν υπεράσπιση ενός δήθεν άγιου και ουδέτερου πανεπιστημίου, αλλά σε υπεράσπιση των συμφερόντων μας που πλήττονται, και σε αλληλεγγύη με την υπόλοιπη κοινωνία. Γι’ αυτόν το σκοπό, είναι απαραίτητος ο αγώνας έξω από συντεχνιακές λογικές και χωρίς αυταπάτες περί πανεπιστημίου και κοινωνικού του προσώπου εντός ενός καπιταλιστικού συστήματος. Τώρα είναι η ώρα να εγκαταλείψουμε την ανάθεση της αντίστασης σε ειδικούς φωστήρες και να αυτοοργανωθούμε στη βάση των κοινών μας συμφερόντων, φοιτητές και εργαζόμενοι εντός και εκτός πανεπιστημίου.
Αναρχικοί/αντιεξουσιαστές σχολών υγείας
aasxolwnygeias@espiv.net